Laimi nih Hrialmi Nu Phunthum

By F. Lai Len

Biahmaithi

Hlanlio Laimi kan pupa hna nih nupi thit ding caah an rak hrialmi nu phunthum cu: Hnamngei, Mikutzo (Mifir) le Mihmursau (Bia a duh tukmi) an rak si. A ruang cu, ci le kor in a kal lengmang tiah an zumh caah, mizapi nih zohchuk le tangchiah in a vapa nih a chan chung le amah a ci a mih hlanlo pohpoh um ding kha an rak duh lo. Hi phunthum hna hi nupi an kawl tik ah, nupi thit an duh tik ah, va ngeih an i tim tik ah le, tlangval thim ding an i timh tik ah pahe nuhe nih an rak hrialmi a si. A bik in palei nih an rak hrial. A ralkah in an rak thimmi le an duhmi hna cu: miphunthiang, minunnem, ziaza le lungput lei in soisel awk um lo, miteima, mituan, chungkharthawng pawl kha an rak kawl hna, ti a si. Hihi hlanlio Laimi pawl zatlangnun ah biatak tein an rak zulhmi, an rak kilven mi a si hoi.

Cu hlanlio thil umtuning ah, cu hrialmi nu phunthum thit sual ahcun zeidah a rak cang i, zei bantuk in dah an nunram cio ah a rak hnorsuan hna ti le, zeitluk in dah zatlangnun ah an ce a khat ti kha zoh hmasa usilaw, atu chanthar ahhin tah Laimi hi zeidah kan lawh cang, zeidah a chambau i zeitin in dah chantiluan nih a kalpi cang, timi kha a si khawh zat kawlsuat le chim khawh i zuam tuah usi.

Hlanlio Hnamngei

Hlanlio ahcun Laimi cu thingkua, lungkua, tili, lungpi, tlang, cerh tibantuk kha an rak biak. Kha hna ah khan khuachia an um i, cu khuachia cu an lung kan tluanh hna lawngah kan ngan a dam lai, satil arva a kan thumhthlak lai, kan lothlawh le kan thingphorh a tluang lai, tele fa a kan pek lai i kan nunram a tluangtlam lai ti in an rak zumh. Cucaah cu khuachia cu, sia, caw, vok, uico, meheh le ar in an rak bolsan/biak lengmang tawn hna.

Khuachia he arsa ei khat a si tiah an zumhmi hnam zong cu a mikip nih an rak ngei lo i mi tlawmte cheukhat lawng nih an rak ngeih ve, ti a si. Hnam nih cun khuachia bantukin minung kha a zawtter khawh, a hruhter khawh, a thihter khawh ve an rak ti. Chim duhmi hnam ngeimi nih minung pakhat khat kha a ei khawh, a thah khawh ti a rak si. Cun, Hnam a ngeimi cu cikor (gene) in a kal tiah an rak zumh fawn i, hnam ngei pakhat nih a hrinmi hna tele fale cu vawlei dongh tiang an ngeilan tiah an rak zumh. (Scientifically Proven tu cu a um bak lo).

Hlanlio ahcun mipa pakhat nih hnam ngeinu a thit a si ahcun, culio chan cu puai le laam, chunhthah le lianh chan a rak si caah, bianabia ah… khuangcawi puai kha mipa pakhat nih a hei tuah tik ah, hnamngeinu a thimi pa, amah nak in phunniam a thimi pa cu a unau chuakkhat a simi (sibling-same parents) a bawitu pa a siahri tlaih khawh a si ti lo.

(Biakarlak tenh: Siahri tlaih timi cu, bawite bawi le khuangcawi lio ah thlacamnak sia kha a bawitupa nih li le cantiang in thla a cam hnu ah a hnakpang alung hmaka ah a kah lai. Cu a kahmi sia cu cawl kho hlah seh tiah, hri in tlaihpiak a si. Cu siahri a tlaitu hna a unau pawl cu a bawitupa unau chuakkhat mithiang a simi le a phunkhat hawi mithiang lawnglawng nih siahri cu tlaih phung a si). Arsa kheng zong an eiti/hrawmti kho lai lo.

-2-

Ziah tiah, a nupi hnamngeinu nih khan a hnam kha a vapa a chawnh cang, tiah an rak zumh. Cu ruangah cheukhat khua ahcun, mithiangpa a nupi (hnamngeinu) a thih maw, an i then ah maw, le cangka a biakmi khuazing/khuachia sin ah thlacam tiphul bu tein siapi in an rak i thianh tawn ti a si. Cuti aa thianh hnu ahcun a thiang cang tiah an rak zumh i a unau siahri zong cu a tlaih khawh than cang, ti a si.

Hi hnamngei timi kong hi fimcawnnak (education) a ngei lomi, theihhngalhnak (knowledge) a ngei lomi, khuasak tintuknak ah a niam tukmi mibu zatlangnun (primitive social life) ah a bik in hmuh khawh a si. Hlanliopi ah khan England ram zongah hnamngei timi cu an rak zumh tuk caah, hnamngei a si tiah zumhmi/ruahmi minung tampi zong an rak thah bal hna. Kan Lairam ahcun hnamngei thah cu a um hraw rih lo. Keimah pumpak ka tawn balmi ah: 1966 kum tang 7 ka awn hnu ah tang 8 kha, Paletwa khua SHS ah ka pu sin ca va cawn (nain, ka pu cu Falam peng ah an thial than caah Paletwa ah thla 1 ka um hnu in, Halkha ah kan rak kir than i Halkha tu ah HS cu ka rak kai) dingin kan khua in Matupi tiang an rak ka thlah lio ka philh kho lo. Culio ahcun ke ro bak in Matupi kha ni 5 chung kan kal hnu ah kan phan. Zotung ram kan pal hnu ah Matupi ah kan lut. Khuate tamlakte kan pal hna. Cu ahcun, khua pakhat a pawng meng 1 dengmang aa hlatnak ah inn 2/3 a ummi kha ka hmuh. Upa ka hal hna i, an ka chimhmi cu: Kha inn 2/3 in a um mi hna cu, an khuapi minung nih nannih cu hnamngei nan si caah, kadang hmundang ah va um u, tiah an thawlmi/thleidan mi hna an si, an rak ka ti. Ka khuaruah a rak har tuk. A tih zong ka rak tih tuk hna. Hnam ngeih a that lo zia.

Hlanlio Mikutzo (Mifir)

Fir timi cu mahte nih ngeihmi thil si loin midang ngeihmi thil kha a ngeitu hnatlaknak um lo, a ngeitu zong nih hmuh lo, a ngeitu nih theih lo bak in, amah duh in va i lak kha a si ko. Mah cucu fir kan timi cu a si. Fir hi Laimi an zumhnak ah cikor in a kal, ti a si ve (Scientifically Proven cu kan hmu kho rih lo). . A pa/A nu khi mifir a si ahcun a fale zong mifir an si ee, an ti. Cu cikor in a kalmi zong cu dongh hngal ti loin chan tampi peh thluahmah in a kal ee, an ti fawn. Cu ruang ah hlanlio Laimi nih mikutzo (mifir) nu pawl cu an rak thi duh hna lo.Mahle chanchung fir le tlei hman ruangah mifirchung timi le, midang le hawidang nih nautat le zohchuk lai kha an rak ruat kho lo.

Ka theih balmi ah, khua pakhat ah mifirnu nuhmui/nuhmei a um an ti. Anih cu chun lailing midang umlo kar ah midang innchung / innthing ah va luh in sapherh zong a fir, arti zong a fir, raa ciahmi hmanh a ruh, ti a si. Pakhat ve, nuva hna cu, an khua ah mithi a um i an khuapi tein an thutpi hna, ti a si. Ruakhngah mi ah vok an thah, an chumh, a hmin dih cang caah, mah voksa cu a thluanpi kha rua/tlah in an thil ti a si. Voksa a hmin cang caah chungtuan zong nih an zoh ti lo, an kaltak i ruak cu an thutpi ve an ti. Cule cangka mifir phun a simi a vapa cu lengah a va chuak zau i, harka ah chuanmi voksa um a chin kha a kau hnu ah rua/tlah in an thilmi vaksa thluan khat cu a lak i vokrawl kuang chungah a va thuh. Cu a thuhmi cu a nupi kha midang theih loin a chimh tak i, a nupi nih vokrawl kuang chung i voksa thluan cu puantang in inn ah aa tinpi, ti a si. Cu zong cu fir thiamthiam.

-3-

Hi bantuk a si ruangah, hlanlio pupa hna chan ahcun, mifir nu, mifir pa ti cu an rak hrial bak hna. Fir le kutzo (Firkhut) a thatnak kan hmu kho rih lo. Minchiatnak lawngte a si ko.

Hlanlio Mihmursau (Biaduh)

Khua pakhat, khua a chaklei bik ah a ummi pakhat cu thang nawnpi in a voih aa voih an ti. Cu aa voihmi cu an innpanu bia a duh taktak mi nih a theih caah an innthlang nu a va chimh: “Ka mawte, kan innchak pa dahkaw a voih thang taktak in a voih mi ka theih cu” a hei ti. Nu kan ti fam nih, bia cu duh tuk hringhran kaw, an innthlang nu pakhat a va chimhchin zokzok. Cu a chimhmi nu zong cu bia a duh tuk ve hoi i an innthlangchin nu a va chimhchin zokzok ve hoi. Cuticun an i chimchin lengmang i a thaizing ahcun, cu khua a chaklei bik ah a um mipa cu a ek aa ceh, tiah bia a thang/dong, ti a si. Laimi ngaite atu tiang kan si ko rua, biaduh lengah bia va perh rih kan hmang. Laimi cu kan hmur ngaingai cu a sau lo, kan lei kan dang zong a sau lo nain, fimcawnnak kan chambau tuk ruangah kan lei le kan dang a sau tuk, a nal tuk, a perh tuk. Hi biaduh le hmursau ruangah hlanlio kan pupa chan ah nupi kawl tik ah biaduh le hmursau nu pawl cu an rak hrial taktak ko hna. An rak mawh ve lo, a chan nih a rak ngeih caah a si ko lai.

Atu cu chanthar chungah lut tuah cang usi.

Chanthar Hnamngei

Chanthar ka ti tik ah, 1970 hrawnghrang in hei thawk ko usilaw atu nihinni tiang. Hnamngei timi biafang hi kan theihpah lengmang. Nain, hnamngeih kongkau ah Tazacuai le Biahritlerh hi cu a tlawm ngaingai cang rua dah ka ti. Hnam a power maw a zawr, Laimi dah theihhngalhnak lei ah maw a kau deuh, asilole hnam thamtham cu Pathian biaknak le zumhnak nih a tei dih ko cang caah zeihmanh tih awk a um tilo ti in hnangam le lungdai in maw kan um timi belte cu a fiang kho lo. Hnamngeinu le hnamngeipa an timi hna zong va an ngei thluahmah, nupi an thi thluahmah cang ko. Hlanlio kan Lai nunphung ning mit in zoh tik belte ahcun, a thurhnom ko lai. Hlan pupa hna mit zongah an kem ko lai. Nain, ruah a herh!!!

Cu ruah a herhmi cu zeidang a si lo. Kum zabu 21 hi rianrang tuk in hmailei ah a kal thluahmah. Cu a kal thuahmahmi cu Laimi nih kan zulhdoi khawh a hau. England ram ah hnamngei an that ti hna lo. Hnamngeih zumhnak in a khatmi Laimi sin zongah cutlukpi in an thleidang tuk ti hna lo. Hnamngei an rak timi hna zong an zaa a lawng. Cheukhat cu an ruam hmanh a kai. Micungcuan hna an duh thulh cang. Hnamngei an timi hna pawl va an ngeih thluahmah. Nupi an thi thluahmah. Fale an hrin thluahmah hna. Mizapi nih an mit lawnglawng in an iap cang hna. A tluangtlam thluahmah cang. Ruah zinpan a hau cang lai. Ziah tiah, Khrih Phungtha nih kan nunnak a khuh dih ahcun ruah than kan hau hnga lo maw? Amah belte hnamngei tiah ruahmi/zumhmi hna nih khan mahle mah i zumh, midang cungah ruamkai belte cu a si kho deuh rih lai lo ee. A ruang cu: Laimi kan dirhmun (Education, Knowledge and System ah kan bau tuk rih) khi a niam tuk rih caah, ti bia. (Biakarlak tenh: Atu nihinni kan Laimi Fimcawnnak Education ahcun, buaktlak in

-4-

minung pakhat nih kan ngeihmi hi catang khi tang 5/6 dot lawnglawng a si. Knowledge ah cu thiamthiam, System ah cu bak, kan si ko rih tiah ka ruah, keimah research ka tuah ning ahcun). Vawleicung dot in Laimi caah chim awk a um rih lo, ti hmanh kan theithiam rih rua lo. Ka fa, ka nau, ka unau nih ramthangcho a phanh le cangka a fim cawlh cang, ti hna in dahkaw kan ruah sual tawn khi. Fimcawnnak a za tawk (e.g. tang 9-10) kha Kawlram ah a ngeih cang caah cu ka chungkhat cu ramthangcho a phanh le cangka a fim tuk cang, tiah a ruah sualmi Laimi kan tamtuk mi hi kan theih lo caah a si ko. A thangcho cangmi Mirangram ahcun basic education timi a hrampi fimcawnnak ah khan an ram pumpi ningin tang 12 a awngcia mi cu 68% – 70% dahkaw an si cuh. Ca an rel zungzal, vawleicung thilsining vialte an purhdah khawh dih fawn. Cucaah a mikip in an fim.

A thangcho ciami ram ahcun science fimnak lei hmuhchuah (Scientifically Proven) a um lo ahcun an zumh a har. Pathian Khrih a zummi dah tilo cu. Khrih Bawipa zumhnak tu Faith (Zumhnak) a si tik ah sciencetifically in proof khawh a si lo. Hi zumhnak hi cu a caancan ah miracle timi khuaruahhar in a laang tawnmi a si, a herh caan ah ti bia. Atu chanthar minung tampi cu Hnamngei ah kan i cang dih dengmang ko lo hlah ii?

Chanthar Mikutzo (Mifir)

Atu chanthar minung hna hi mifir lawngte kan si dih men lai ee. Chan a hun i thleng, tikuluk democracy hna a hung si. Company hna kan hei serchuah. Laitlang pumpuluk ah company 550 leng a um cang, ti a si. Tangka hmuhmi in contract kan lak, project kan lak. Inn kan sak, hlei kan donh, zeidang dang kan tuan. Mah le mah miak khawh chung miak dingin kan tuan. Khuami le mizapi tingco kholo in kan tuah. Tuahmi le tuanmi nih zei quality control zong um hlah. Tlawmpal ah kan tuanmi a rawk dih than. Khakha kutzo taktak cu a si. A ruang cu: kan thinlung hrimhrim kha a rak zo (fir) tuk cang. Pathian kan biak ko bu ah, dinfelnak kan tanh lo lawng si loin kan kal tak, hnu kan chit top. Kan lungput le kan ziaza hrimhrim a rawk tuk cang. Corruption culture ah lungtho thanuam ngai in kan tlawngleng ko lo maw? Acozah lei chinchin cu ziknawh le eihmuar an thawng tuk. Eihmuar le ziknawh ah Laitlang nih Kawlram ah pakhatnak bak a tlaih peng ko. Biaknak lei zongah min chiatnak tamlakte theih a si. Kan kut a zo (fir) tuk rua hih?

Cheukhat pastor le evangelist tampi, hlasakthiam evangelist tampi nih ramdang rak ka au u, tiah phone chawnh le email kuat in an hei tang. Hmaikhah lo he, hmaikhah pah he an rak ra. Biakinn ca ah maw, zei ca ah maw Khrihfabu nih tangka hei bawmh/funh. Cu lawng hlah, theihhngalh le hawikom pawl zong nih tlawmpalte ciocio in lakphakti man hei pek. Cheukhat ve nih cun, nan biakinn ah cawnpiak ka duh ko, tiah nawl hna hei hal. Hmaikhah lo ah caan hei pek. Cu pekmi ahcun ramngeitu hna nih chiahmi phungle phai zong lawnh dih i, phung le lam a ngeilomi Kawlram bantukin hei nuncan. Chimh cawnpiaknak Permit zong ngeih lo buin, ngakchia he upa he Lailei bantukin hei sik thluahmah, mah pumpak zong hi zeiset ka si, ti hmanh i hngalh lo, mah nih awnmi cawnmi zong a tlingtlaklo mi ram ah hei awn maw, hei cawkchom maw, in cu degree ka ngei, kha degree ka ngei tiah hei chim thluahmah. Cu bia a theimi le thilsining a theimi nih ningzak in mahle mah hmai i huh/kun in ningzak ngai in innlei ah tin, cheukhat ve nih cun, kei cu Biaknak lei ah cucu ka awng, khakha ka awng hei ti phot, a awnmi le a

-5-

cawnmi zong zei huaha a silo zia a theitu nih theih ko bu ah, minung hmaizah .. zawng hmaizah an ti bantukin zeihmanh hei leh lem lo. Laimi hi kan buai ko, biaknak cherhchan in kan rawk dih ko lai pei dik?

Laimi lak ah Biaknak cu Biaknak in kal ko seh. Vawlei lei zeihmanh a thei huaha lomi nih Politics le Secular (Ramkhel le Vawlei lei kong) zong chim tuk awk a si lo. Ka theih tawk ah biaknak lei in pastor 100 ah 80 hi cu an rawk cang rua, an ti. A dik le diklo belte cu ka hngal bak lo. An rawhnak bik cu: (1) Gold (tangka eihmuar le kawl), (2) Girls (nu an duh tuk, anmah nupi lengah), (3) Glory (minthan an duh tuk) ti a si ko.

Hi vialte hi Chanthar Mikutzo (Mifir) dot ah chiah ding an si ko lo maw? Ziah tiah, Pastorte an rian cu Bible le Thlarau lei lawnglawng a si. An rian lengah karhlei an lam. An rian a si lomi ah an i thlak tuk lawmmam. Mee a pe kho lomi nih MP hna an i cuh. Pastor pakhat nih cun Khrihfa upa pawl cu waiter dot (sabuai-thu) dirhmun lawnglawng

an si, a ti an ti. Cuti a si ahcun, pastor rian kha bawmh hau loin amah pakhat lawng nih maw a tuan khawh lai? Khrihfa upa bawmh loin amah pakhat lawng nih a tuan kho lai lo. Jesuh Khrih zong amah lawng nih a tuan lopi! A zultu hna nih pei an bawmh kha. Kha bantuk pastor dictator si a duhmi zong an um cang. Loh-tlau bia. Pastor pakhat nih cabia pakhat a tialnak ah human rights lei in a chuahpi ve. Pastor pawl nih mee pek ding, MP tuan ve ding, a ti an ti. (Bikakaralk tenh: Buddhist phungki, Muslim saya Maw-la-wi pawl, Juddaism Rabbi, Hinduism saya pawl tah mee an pe kho maw? MP an i cuh kho maw? Vuanci an tuan maw? Prime Minister/Chief Minister hna tah an tuan maw? Naisai.) Zaangfak ngai a si. Pastor le zumhnak rian a tuanmi hna cu Rianthianghlim an tuan caah a thurhnom mi (dirty works) cu an tuan awk a si lo, tihi vawleicung pumpi nih a cohlanmi a si cu mu. Vawleicung ramkip nih an pommi international norm/standard a simi Separation of Church and the State timi hmanh theih dawh a si lo. Mah norm/standard cu Baptist Tlaihtleng 6 chung ah aa tel bakmi a si kha! A tialtu lila zong cu Baptist a si khah! Cu zong cu loh-tlau bia thiamthiam.

Mi kutzo (mifir) pawl kha keimah ka theih tawk ahcun, anmah lila cu mifir cikor in an rak chuaksem lo nain, an nuncan/life nih a pek khawh lo hna tik hna ah, an duhmi le an saduhthah tlinter awk ah an va lak le an va firmi an tam, ti a si. Khakha cu ngaihthiam khawh ding dirhmun ah hei chia usilaw, anmah kokek (original) in maw, cikor (gene) in maw, a si sual ahcun an tuahmi cu an chanchung an in a hau ko lai.Cun, hakkauhnak in an tuah ahcun, ngaithiam ding an si ti lo. An tuah/tuan ningin a theipar kha zuun ding a si ko lai. Cucaah, atu chanthar ahcun mikutzo, mihmurzo, mileizo, mithinlungzo ah ka i chuah dih cang ko rua.

Chanthar Mihmursau (Biaduh)

Minung nih hin bia (news, thawngpang) cu kan theih awk a si. Kan theih ding kha kan duh awk zong a si fawn. Atu chanthar ahcun catang sang a cawngmi he tlawmpal ca a cawngmi he kan zapite in ca rel kha kan i ot dih awk a si. Ca kan rel lo pohpoh ahcun mitcaw le hnachet he kan i lo ko lai. Nain, Laimi theo cu carel cu kan huam bak lo. Biaphong den le i tohawng sawhsawh lawng kan duh. Cu biasawng tlawlh ahcun midang

-6-

kong ceih thluahmah a si ko. Mihmursau (Biaduh) ah kan i chuah dih. Kan hmur khi hei kan cikpiak/tanpiak hna sehlaw kan taw lei in a awn phun hmanh kan um men lai. Biaduh hmursaunak nih a thathnemnak a chuahpi mi kan thei hraw rih lo. Hi zong hi loh-tlau bia.

Atu chanthar hrimhrim ahhin kan zual ko rua? Ruah than ciammam kan hau lai. Kan sining vialte kha kanmah le kanmah tein kan i cek-hlat dih a hau cang.

Biakilh

Laimi nih Laitlang kan rak kai le khua kan saknak in kum 600 chung ahhin kan pupa hna nih nupi thit ding an rak kawl lio ah hrialmi pathum hi biatak thlak in an rak ruah, an rak tuaktan, an rak zulh. Caan saupi an rak i nunpi ve. Nain, caan le chan a hun i thleng lengmah tikah nihinni ahcun, kan zapi tein hnam ngei kan si dih, kan zapi tein mikutzo kan si dih i, kan zapi tein hmursau le biaduh ah kan i chuah dih cang. Kan tefa chan le hmailei caah thinphang ngai dirhmun kan phan rua dah ka ti. Pumpak le zatlangnun ah kan hrialmi zeital a tang rih maw? Hi dot kan phanh hnu cun loh-tlau dirhmun lei ah kan va zuang thluahmah dahra? Cucaah kan miphun ningpi in kan i thlop than a hau.

Cu thlopnak cu zeidang si loin, fimcawnnak ah kan i paih a herh. Kan zapi tein Basic Education timi tang 10/12 tal kan cawn a hau lai. Cacawn lawng si loin ca tampi zong relchih a herh rih. Ca cawn hnu, ca tampi kan rel ahcun khuaruah tuaktannak (rationale thinking power) kan ngei kho lai i, thil dik lo, thil hmanlo cungah kan dir ngam lai lo. Thildik le thilhman ah fekthup in kan dir te lai. Hrial hngami tampi zong kan theih lai i, zulh hngami zong tampi kan theih khawh lai. Cu dirhmun kan phak tik ahcun Laimi cu kan miphun ningpi in kan rim a hmui te lai. Kan zatlangnun zong a tluangmi, aa dawhmi, mi phundang nih upat mi, mah le mah zong aa upatmi dirhmun ah kan chuak te hnga lo cu! Kaa lawm.

Lai Len

14^th September 2020.

Mrs. Za Bet le Mr. Tluang Za Ngam hna nih A biapi bik in theih awk le chim hnga ding mi (Bia an in hal tik hna ah)

Bia halnak:

Zei tik ah dah na chuahkehnak ram cu na kal tak? Aphi: 24/April/2013

Bia halnak:

Zeica ah dah na chuahkehnak ram va kir than cu na tih?

Aphi:

Keimah cu Mrs. Za Bet ka si i, Mr. Tluang Za Ngam a nupi ka si. Keimah cu ralzam a dikthlir a si mi ka vapa sin ah ka fale Ms Ngun Tha Hnem le Mr. Ceu Hmun Thang le he ka vapa sin va um ding ah a va zam ve mi ka si. Ka vapa Mr. Tluang Za Ngam hi UNHCR card a ngeitu le a tlaitu kan innchungkhar a lu bik a si. Cuti ka vapa nih UNHCR card a ngeitu le a tlaitu a lu bik a si ruang ah, amah nih Kawlram kir than ding a tih tuknak cu hei in chim hna seh. A tanglei hi ka vapa Mr. Tluang Za Ngam a chimphuan mi statement cu a si.

(Tluang Za Ngam a case)

Keimah Tluang Za Ngam cu ka ngakchiat lio tein Kawl ralkap nih rumro fialchih in rianhrang tuanter mi hmuhtonnak voi tampi ka rak ngei. Keimah cu ralkap nih lo an rak ka thlawhter i an rak vuakchih len.

Kawl ralkap nih Inn Daing Kyi ah anmah umnak camp (khemh) sakpiak ding in rumro loin an rak ka fial. Culio ahcun ka rak zawt tuk lio a si. Ka dam lo caah ka tuan kho lai lo ka rak ti hna. Cuti ka nawlpat mi hna ngaihpiak cu chim lo, keimah tu kha Kawl ralkap nih an rak ka tlaih, thong chung ah an rak ka thlak. Cuticun 2010 lio ah khan thla 6 chung thong ka rak tla. Thong chung in ka chuah hnu ah ralkap cu kan khua ah an rak phan i khuabawipa kha Lakphak le Cetsu kung cin ding in an rak fial. Khuabawipa nih cu hna pawl cinthlak ding ah hmunhma a lawngkang mi a um ti lo (khuami kha hram2 in rianhrang an fial sual hna lai, tiah a rak phan bia) tiah a rak ti hna. Nain, ralkap nih hmunhma a lawngkang mi a um le, um lo an va zoh. Vanchiat nak ah keimah ka loram (hmunhma) Ekah 10 bak kha ralkap nih an ka chuh ko. Mah loram pakhat te lawng cu keimah nih ka rak ngeih mi a si i, ka chanchung vialte ka innchungkhar ka cawm hna nak a si. Ralkap nih ka loram an ka chuh lengah ka lo ciacia ahcun Lakphak le Cetsu kung hna cu an ka cinter. Ralkap nih nikhat ah rawl voi khat lawng an ka pek rih. Zaangfahnak tein ka luatter ko u, tiah ka nawl len hna zong ah, an ka timi cu…..kannih cu nawl ngeitu kan si an ti i, an ka bengh an ka chuih i an ka velh rih. Ka pum cu thi in a khat.

Cu hnu zarh 2 a rauh ah, ka celh ti lo i Agent hmang in a thli tein Malaysia ram lei ka zamnak a si.

Ka nunnak him ding ah ramdang lei ka zam hnu ahcun ka nupi Mrs. Za Bet le ka fale2 cu kan khua ah ka chiahtak hna. Cu hnu cun, Kawl ralkap nih kan inn ah ka um le, um lo zarh khat ah voi khat lengmang khuazei ah dah a um tiah an rak cek-hlat lengmang. A hnu bik ahcun keimah ID a si mi Hmat-Pung-Tin card kha ralkap nih an rak lak leng ah ralkap nih ka nupi le ka fale lengah keimah zong kha kan tlaih lai, nan zate in kan in tlaih dih hna lai tiah ka chungle cu an rak hrocer hna.

Cuti Kawl ralkap tih ruang le, kan him ti lo kha theih ruang ah ka nupi le ka fale 2 hna he Malaysia ram ah kan i dor bia a si.

Atu ahcun Kawlram cu democracy hnarcheu lawnglawng a hmuh rih i, Kawlram acozah 2 an um. Pakhat cu democracy phung ning in thim mi NLD acozah a si i, a dang pakhat cucu rumro loin mah nawl ngei ralkap an si leng ah an thawng tuk, nawl an ngei tuk i Kawlram ahcun tih an nung tuk ko.

Hi a cunglei ruang ahhin ka chuahkehnak ram cu ka duhdawt tuk ko nain, Kawl ralkap ruang ah ka chuahtak nak a si.

Bia halnak:

Zeitin in dah phung ning loin na chuahkehnak ram cu na zamtak ning?

Aphi:

Agent kha tangka ka pek i, Malaysia ram lei zamnak a rak ka tuahpiak.

Bia halnak:

29. Na chuahkehnak ram ahcun va kir than law, nangmah le hi na sawk mi na chungkhar khi zei dah a cang lai tiah na ruah?

Aphi:

Kawlram ah ka va kir than ahcun, keimah le ka innchungkhar hna cu nawl tamtuk a ngei mi le a thawng tuk mi Kawl ralkap nih hlan lio ka case kha computer le internet chung ah an zoh/on than lai i an ka tlaih hnu ah thong ah an ka thlak ko lai.

Bia halnak:

Na chuahkehnak ram ahcun va kir than law aho te nih dah nangmah cu harnak asiloah ningcang loin an ka tuah lai tiah na ruah?

Aphi:

Ralkap nih tangka tampi pek in an hlanchom mi hna agent pawl le ralkap lila hna nih harnak le ningcang loin an ka tuah lai.

3/77 Cambridge Road

Mooroolbark VIC 3138

Tel: 03 – 9723 1556

Mobile: 0403 658 108

Dated: 17 June 2019

Dear,

Ka tule,

Pu Tluang Za Ngam & Mrs. Za Bet

No. 42 AA, Jln Chin Chin Off

JLN Loke Yew, 55200
Kuala Lumpur, Malaysia.

A Konglam: Form 842 athar in tialnak kong

Ka tule pawl,

Nan dam lio a si maw? Nan rak ka kuat mi Form 842 kha a tha tein ka zoh, ka chek dih tik ah hman awk a tha lai lo. Cucaah, keimah nih a thar in ka tial dih cang i atu ca kan kuat mi hna catlap pahnih ahhin ahhin minthut nak zawn tete ah hin pel lo tein nan rak thut dih hnu ah nan rak ka kuat than dih lai. Minthutnak zawn cu khedan in ka tial cang. Min lawnglawng nan rak thut lai, zei date le ca hmanh nan tial lai lo.

Cu hnu ah nanmah innchungkhar minung 4 nih nan i tlaih mi UNHCR card pawl kha ani le a thla a dih sual ahcun nan renewal zokzok lai i, a thar kha nan rak ka kuat zokzok te lai. DHL cun rak ka kuat ti hlah u, keimah hi inn ah ka um bal lo. Cu lengah DHL cu keimah nih minthut a hauh caah, a si thiam lai lo. Zuzu cabawm te in rak ka kua ko u, a tlau lai lo.

Hi vialte a tlamtlin dih ahcun, Tial Hniang te kan sin an rak phak bak in, acozah sin ah ka kuat colh lai. Atu cia in ka kuat sual ahcun, nan zate in reject nan si dih sual lai. Nanmah ca tuah mi a tlamtlin khawh ahcun, ka fanu A Dawt caah ka tuah than te lai.

Khah, hi vial rih seh, ka rian a tam tuk hi mu.

Pathian nih damnak, lawmhnak, hnangamnak le daihnak in pe ko hna seh.

Kaa lawm.

Nan pu,

Bawi Hmung pa

(F. Lai Len)

Mr. Tluang Za Ngam or Mrs. Za Bet

No. 42 AA, Jln Chin Chin Off

JLN Loke Yew, 55200

Kuala Lumpur, Malalysia.

Dear Sir / Madam,

IOM Canberra

PO Box 1009

CIVIC SQUARE ACT 3743

Re: Applying for a loan of AUD $2153.60

With reference to the above, I am sincerely and honestly applying for a loan of AUD $2153.60 for the airfairs for my niece named Tial Hniang (Mrs) and her family to coming to Australia as they are holding visas Subclass 202 which was sonponsored by me.

Your kind consideration is highly appreciated.

Thank you.

Yours sincerely,

Lai Len

Applicant

IOM Canberra

PO Box 1009

CIVIC SQUARE ACT 3743

From

Lai Len

3/77 Cambridge Road

Mooroolbark VIC 3138

The VIT

PO Box 531

Collins Street West

Victoria 8007

Re: Applying for PTT

With reference to the above, I am herewith applying for PTT and sending the form as well as necessary documents.

Your kind consideration is highly appreciated.

Thanks.

Yours sincerely,

Lai Len

Instructor for Year 9-10

VSL Chin (Hakha) Language

Croydon Centre

VIT

PO BOX 531

COLLINS STREET WEST

VICTORIA 8007

FROM,

LAI LEN (MR.)

3/77 CAMBRIDGE ROAD

MOOROOLBARK

VICTORIA 3138

ACCOUNTING OPERATIONS TEAM