Atu lio ramchung ramleng Media le biaruahnak ah, Chinmi chungin, “Cu party… kha Party Me nan pek lo ahcun, Chin miphun caah Me pek le Nai-Ngan-zii tuah sullam a ngei lo tiah a chimmi kan um len. National Politics ah ahram aa bunh lo i, National Rights a theih lomi le zei a rello mi caah cun, mah pumpak thlawknak, Minthat conak le A-khunh-a-zii hmuhnak caah hi thimnak hi hman sual a fawite.
A tu kan ram chung ah thlennak (Change) a vun um hluahmah mi hi, Kum 60 reng lo Tlangcung mi nih Kawl uknak kan duh lo ruang ah hriamhrei tlaih, thisen tampi luanh hnu-ah, adongh marawtnak ah, Kawl Ralkap a cozah nih zeiti ding a theih ti lo hnu-ah, Union pi dirhtthan daan i ceih-mai ko hna usih tiah lam an onh ruang ah a rak chuak mi a si.
Tlangcung mi vialte hi Kawl uknak a duh lo mi lawngte kan si. A tu tiang kan duhmi uknak a chuak rih lo. Kan ram ah nawlngeihnak a pelte hmanh kan ngei rih hna lo. Kawlmi hna he Kan i el, kan i tai lio caanpi a si. Kawl party hna khi Tlangcung mi nawlngeinak a pe duhlo mi lawngte an si ko hna. Pe duh hna sehlaw, USDP le NLD term khat veve an tlinh caan chung ah khan, NCA le Panglong Conference hi lam tanttim an kan phanhpi cang lai. NCA minthut hnu in, kumpi kum nga a liam cang. Conference voili tiang tuah a si cang. Conference tuah fatin Tlangcung mi nih kan duh mi pakhat hnu pakhat an kan hnawl piak. A ho Kawl party tal nih Tlangcung mi an kan hlop maw? Peace Conference tuah deudeuh, hnawl mi tam deudeuh dawh in a um. Tlangcung Hriamtlai hruaitu cheukhat lebang nihcun, kan duhmi 100 ah 50 hrawnghrang kan ngah kho ahcun, a zatuk tiah a holhmi an um len cang.
Tlangcung miphun vialte nih Mah ten Khuakhaan laireelnak Nawlngeih kan duh caah dohthlennak ral kan tho cio. Democracy menmen caah a si hrim loh. Democracy menmen caah sisehlaw, hi zat thisen luan, le caan rauh a hau hnga lo. Kha hlaanpi khan rak hmuh diam a si cang. U Nu chan lio ah khan pei Democracy Phung cu rak hman a si cang ko cu. Democracy nih Tlangcung mi himnak a kan pek tawk lo caah, dohthlennak tiangtiang a rak chuak mi a si tihi fiangten kan theih a biapi ngaingai. Tlangcung mi nih kan duhmi cu Federal Ramkawmh Uknak kha a si. Kawl nih Federal ram ser a duh lo ruang ah, Ralkap uknak in aa..naa an lak i, a tu dirhmun kan phan mi a si.
Kan Miphun nih Mahten khuakhaan Laireelnak nawl kan ngei lo ahcun, favai thlichia nih a choih I a loh bang, Democracy uknak thli nih lohlak in a kan choih zau ko lai.
Chinram chung a ummi, Chinmi hi Kawlram milu i, zatuak cheu (0.5%) cio kan si. 1% kan tling lo. A milu cun, kan tlawmte nan, Miphun pakhat sinak in, Kawlmi miphun an sang deuh hleinak a um lo. Aw! Mah cucu National (Miphun) a Base mi Politics I kan dirhmun cu a si. Kut-ke tling te’n a ngei mi Miphun kan si. Miphun sinak in Union of Burma ah aa fonh mi kan si. Milu rel-in aa fonh mi kan si lo.
Miphun pe-dan hmang lo I, Pumpak siaremnak in Politic a khel mi caah cun, “Min ngei cia” le a tthawng deuhmi party va bawmh, va aupi, va dawmhtlaih cu zaang a dam I, aupi a nuam khe ko lai. Asinain Miphun pakhat pei kan si cu’ tiah Miphun Politics a theih mi, Miphun Covo (National rights) a pemh mi nih cun, A Miphun Covo angah hlan tiang zeibantuk politics fields poh ah a Miphun attanh peng ko lai. Democracy cu mitam-u uknak asi ti kha aa fiang lai piin ah, kanram chung hmanh-ah Nawl kan ngei kho lo mihi, kan mah santlaih lo a si ti aa fiang cikcek fawn lai.
Miphun ah suttung aa bunh lo mi tu nihcun; Federal e, Mah tein Khuakhaan Laireelnak e! tiah chim le au len ko hmanh sehlaw, a chimmi le a tuah mi, aa dang peng ko lai. Federal Uknak kan duh taktak ahcun, kan Miphun pi thazaang hman in kan lak a hau. Mi pakhat khat nih mawh! Phu Phu khat nih mawh! Ne-pi-daw le Rangoon in, Salu bang rak tlunpi khomi a si lo. Miphun sinak nih a ngei mi a si caah, Miphun minchal, Miphun tthawnnak bakin lak a hau mi a si.
Election le Peace Process le Federal hna hi, an I pehtlaih lo tiah a ruah mi zawng kan um rih hna. A tu lio Cozahpi nih aa hmaithlak mi rianpi pakhat cu Peace Process hi a si. Peace Process I abiapi bik Agenda cu Federal Ramkomh ser kha a si. Daw Suhci nih Election I a tling mi party lawnglawng nih Peace Conference kai khawh, itel khawh a si tiah Daan a rak tuah i, Term hmasa (2015-20) chung ah khan Political Party a ngei ve ko ttung , Ramchung Political party ai-awh in Peace Conference a kai kholo mi Miphun cu Chin Miphun lawng kan si. ##Chin min bunh lo in ZCD cu an kai## A kai hmanh kan kai kho lo hnu cun, a dang cu chim ding a um ti lo.
Kum 70 chung aa-doh, aa-thah, aa-nawn mi ram ah, Rualrem ten khuasa tti nak lampi kawl usih ti lio pi-ah, kan miphun thazaang ser itim lo-in, kan ngeihmi pumpak thazaang, fimnak le kan mipi thazaang hna midang cahnak ah, hman aa tiim mi kan si lo ding a biapi ngaingai. Kan hawi Tlangcung mi pawl au aw nan theih cio ko lai. “NLD! Tlangcung mi zawn na ruah taktak ahcun, Tlangcung miphun umnak State ah Me Pung rak dawnh hlah! Politics rak khel hlah. Central tu-ah kan I bawm hna lai” tibak a si ko. {Adik hlu tinak silo in, an Miphun an ttanh ning langhter duh bia}
Tlak khi a nem lio lawngah na duhmi Form (pungsan) in na ser kho lai. Aro hnu, a hah hnu-ah na remh tthan ahcun, a kek lai, a kiak lai, a kawi lai i, zei pung-san (form) hmanh chuak lo in a rawk dih ko lai.
Kan duhmi kan ngah hlan lo, elections in siseh, Peace conference in siseh, Parliament inn pi chungin le kaa dangdang ramkhel rian kan ttuannak poh in, Federal ram dirh hmasa hi kan hmaithlak rianpi ah kan i chiah a hau. I thimnak nak ah kan miphun ai-awh Party an tlin ve lo ahcun, a ho nih dah, Parlements le Political fields/stages hna ah Chinram kong a aupi ti hnga. Kan tlin tam deuh poh ah, kan cak deuh ko lai.
Daw Suh Kyi nih kan tlin ahcun, ram uk daanbu ka remh lai, thlennak kan tuah lai, a ti ve bang, kan nih ve zawng nih, Kan tlin ahcun, “Parliament in siseh, Peace Conference in siseh, State cozah in siseh, kan Miphun Covo lak kho kan I zuam lai” tiah, ralttha ngaiin kan au ve ahau. A tulio caan hi ram sersiam caan a si. Democracy theipar ei le bar caan a si rih lo.
Hitluk biapit lio caan ah;Phunh-phiu-zii le budget kong men kan aupi hi cu; Ti-hna (Tiva-hna) a ngei lomi, ruahsur caan le mi nih ti an thlet (an hlonh) tik lawng ah a luangmi ‘Luti’ bang kan si peng lai. Transition period ah kan mipi kan ttanrual i, kan i ngeihcia mi kan Miphun thazaang hmangin Miphun Covo kan lak khawh lawnglawng ah, Democracy Uknak cu kan caah sullam angei lai. kan Ram, kan Miphun a him lai, a tthangcho lai i, nangmah le keimah zong kan phaknak ram kipah kan him lai I, kan hmai a hngal lai.
Kaa lawm
Paul Sitha
