Rohingya miphun pawl cihmih thahnawnnak an tuah tiah Gambia ram nih Myanmar cozah vawleicung biacaihnak pi ICJ ah taza an cuainak cu ICJ nih an cohlan hnu ah Gambia ram lei nih a hmasabik tazacuainak memorial file cu October 23 ahkhan ICJ biacaih zung ah an ap cang.
A tu bantukin Myanmar tazacuainak kong he pehtlai in Gambia ai-awh in Sihni a ttuan mi Paul Reichler cu BBC nih biaruahnak an tuah. CBN nih ai tlak ningin kan rak leh.
Hal: Gambia nih a tu bantukin ICJ ah an chiah mi tazacuai biahalnak Memorial file chung ahhin miphun hlohnak (genocide) he pehtlai in zeitluk in dah tehte ai telh a si?
Paul Reichler: Vawleicung zulhphung (upadi) ahhin genocide timi cu Biaknak, miphun hme pakhat asiloah mibu pakhat kha tinh hramhram in hrawhhral kha a si. Atu thil ahhin cun Rohingya pawl hi biaknak zong in siesh, miphun sinak in siseh, mibu sinak zong in siseh a um mi an si i, cucu Myanmar lei nih i tinh bu in an tuah mi a si. Vawleicung huap nih theihpi mi miphun hlohnak timi tuahsernak tehte khiah ning hi phun sarih a um.
Cu phun sarih ning cun, tehte tling tampi he a tu thil ahhin kan hmuh khawh mi a si. Cu lak ah pakhatnak cu mibu pakhat khat kha i tinh in thleidan, covo hrampi phelhpiak nak phunglam an ser hnawh hna.
A dang pakhat cu huatnak bia a si. Cu huatnak bia cu cozah hruaitu hna lila nih an hman asiloah, mibu hruaitu hna nih an hman mi kha cozah hruaitu hna nih chimnak nawl an pek hna ti mi a si. Hi chung ahhin General MAH zong siseh, cozah hruaitu upa cheukhat hna zong, biaknak upa cheukhat hna zong nih Rohingya miphun hna cu minung zong lo loin huatnak bia an chim. Asiloah huatnak bia chimnak nawl an pek hna.
A dang pakhat cu tuksapur thahnawnnak a si. Ramthianh nak timi ralkap thlahnak lio ah Rohingya pawl thah in mei in khangh an tong.
A dang pakhat cu tlaihremnak an tuah mi zong kau piin hmuh khawh a si. Rohingya pawl thichuah tuksapur thahnawnnak an tuah. Ralkap pawl nih an hmaika um sualnak an tuah ti mi nakin cunglei in nawl an pek hna.
A donghnak pakhat cu sualnak a tuah mi hna biacaih le dantat um loin an thlah hna ti mi kong a si. A bikin Tatmadaw hruaitu pawl hi dantat cu chim lo tazacuainak hmanh an tuah lo. Hibantuk miphun cihmihnak an tuah mi hi tinh mi ngei tein an tuah mi a si ko tiah tehte tampi he ttial mi memorial file a si.
Hal: ။ ။ Hi tehte pawl hi zeitindah nan ngah ning a si? COVID-19 caan har chung ah hi tehte pawl laknak ca ah hin harnak nan tong maw?
Paul Reichler: COVID-19 ruang ah harnak cheukhat kan rak tong. A bikin khualtlawnnak ca ah harnak tete an um. Tehte khonnak le khawmsuatnak ah caan kan lak nak tete zong an um. Tehte minung pawl hna kha an sin ah kal in biahalnak tuah an si. A hodah an si, khoika ah dah an tuah timi pawl tu cu an pumpak himnak ca ah langhter an si lo. Asinain, a dognhnak ah cun kan duh mi memorial file le tehte pawl cu ICJ ah kan ap khawh ko cang.
Hal: A luancia thlachung ahkhan Faceboook sin in tehte lak nak ding nan rak hal nain Facebook nih nan hal mi an rak hnon. Hi ruangah hi tehte laknak ding ca ah harnak nan tong hlei maw?
Paul Reichler: Facebook cung ah information tampi hi mitampi nih zoh khawh mi thil an si. A bik in General MAH chim mi huatnak bia pawl hi zapi nih theih an si. Hi tazacuai nak a um hlan ah ram thianhnak an rak tuah mi tuahser nak kha facebook cung ah a um. Hi tehte pawl hi Facebook lawng siloin Twitter zong in kan ngah. US Biacaihzung in Facebook le Twitter sinin information kan hal mi cu General pawl karlak ah an i chawnhnak pawl, chat group pawl le an i pehtlaihnak pawl kha kan hal mi a si. Twitter nih cun direct in an kan bawmh colh. Facebook sin tu cun kan duhmi information kan ngah rih lo tikhawh a si. Facebook nih informantion tampi cu Geneva um UN independent enquire phu sin ah an pek mi pawl a um. Cu hna sin cun kan ngah mi tehte pawl an um. Cun, Facebook sin in kan ngah awk a herh mi cu US biacaih zung in kan hal rih lai.
Hal: Provisional Measures tiah auh mi caankarlak biacaihzung biachiahnak cu Myanmar lei nih an tuah tiah theih a si. Hi kong he zeitin na hmuh?
Paul Reichler: Biacaih zung nawlpeknak ningin Myanmar lei nih caankarlak biacaihzung biachiahnak hi kan zulh tiah an chim i, biacaih zung nih bia a khiah hnu hi tazacuainak kong he Myanmar lei in cachiahnak (asiyinkhan sa) cu thla li hnu ah chiah a si. Cu hnu thlaruk ah voikhat chiah a si tthah. Thlali tlin ahkhan Myanmar lei nih ca an chiah ve. Cu an ca chiah mi cu Gambia lei relnak nawl an kan pek ve. Myanmar lei nih November thla dih lei ah ca an chiah tthan lai. Myanmar lei nih ca an chiah mi ah zeidah an tel le zeitin kan ruah ti mi tu cu chim ding a caan a si rih lo.
Hal: Hi biacaihnak le tazacuainak hi zeitluk tiang dah a rau kho tiah ruah a si?
Paul Reichler: Myanmar lei nih Counter-memorial timi lehnak ca hi thla 9 hnu ah a si telai. Cu a dih tikah a dang cachiahnak a um rih kho. Cu cachiah nak cu thla 4 veve caan kan ngei kho. Cucu thla 17 a rau lai tinak a si i a zapi ah kum kkhat le a cheu tluk cu cachiahnak hin a caan a dih te ko lai tiah ruah a si. Cu hnu thla tlawmpal ah biacaih zung ah hmaitonhnak a um telai. Cu hmaitonhnak cu zarh 2/3 a rau kho. Cu hnu ah biacaih zung nih thla riat hnu ah biakhiahnak a tuah te khawh. Cu ca ah ruah ning ahhin hi tazacuainak hi kum hnih le a cheu a rau kho ti khawh a si.
Hal: Hi biacaihnak hi zeibantuk result dah a chuak telai tiah ruahchan a si?
Paul Reichler: Kan i ruahchan mi thil pakhat lawng a um. Cucu Biacaih zung nih kan tehte hrambunh in phung ning biakhiahnak kan i ruahchan. Cucu Myanmar hi Rohingya kong ah Miphun cihmihnak ah a sual ti hi a si. Vawleicung miphun cihmihnak kong ah vawleipi biacaihnak le tazacuainak, tehte dik chuahpi nak ahhin a tu Rohingya kong lawng hi tehte tling le dik taktak a chuah pi kho tu a si tiah chim ka duh.
