- Chin miphun caah na rianttuanak a sau cang. Mizapi nih kan in lawmh lengmang. Nihin ah na tuan cuahmah mi Lailenpi Airport hi teh zeitluk dah ai lim cang?
Dr. Sasa: Lailenpi Airport hi 75 % kan dih cang, Covid-19 ruangah rian kan pehzulh kho rih lo. Covid-19 a hun kian deuh hin cun thlathum ( 3 –months) chung ah kan dih khawh lai.
- Chin ram tthanchonak ca ah tuah nai timhmi na chunmang tampi lakah a bikbik nai tinhmi na kan chim kho hnga maw?
Dr. Sasa : Chinram tthanchonak caah kai timhmi pawl cu-
(1) Chinram ngandamnak ( Health ) tthan chonak
(2) Ecotourism timi Vawlei cung mitampi nih an kan tlawn nak ramser ding
(3) India le China ram karlah ah Chawlehnak (Economic ) lei tthanchonak
(4) Chimram cu vawleicung miphun vialte caah thlaraulei (Spiritual) ah damnak ram siter dingin timhtuahnak ka ngei. Cu vialte a tlamtlin khawh nak caah rian kan tuan cuahmah lio asi.
Tahchunhnak ah Airport kan tuah i – kan hun dih cun vawleicung mitampi an ra lai i; ecotourisim ram asi kho lai. Siibawi te (Doctors), Cachimtu thiamthiam hna, Thlarau lei hruaitu pawl kha Vanlawng in an kan tlawn khawh lai. Chinram ah hin Airport tam deuh kan tuah khawh ahcun pawcawm cawnnak lei, Colleges…tbk, kan tuah khawh lai i vawleicung huap in cawnnak le riantuan khawhnak (international professional) pawl le ramdang khualtlawng (tourist) pawl tampi an ra kho lai.
- Atulio kan Myanmar Ramkomh cozah nih Chin ramkulh thanchonak ca ah rian a tuanmi nai lungsi ngai mi na kan chim kho hnga maw? Nai lungsi deuh lomi teh a um maw?
Answer : Chin ramkulh hi Myanmar ram chungah asifak bik ramkulh kan si i; phaisa hrambunhnak (investment) tampi tuahh ahau rih. Chinram chung ah tampi thil tuah ding ahau rih timi hmuh khawh asi. Sianghleiruun (Institutions) siseh, a danglei phaisa hrambunhnak (investment ) tampi kanherh rih. Bible bia bantukin, Facang ttuan ding atam ngai nain a ttuanntu an umlo ti bantuk khi asi ko.
Kan Chin ramkulh Cozah le hruaitu hna nih kan ram ca ah na lungtling mi na kan chim kho hnga maw? Na lung a tling deuh lemlo mi teh a um maw?
Answer : Chim State hi Federal kan hmuh rihlo caah ttuankhawhnak nawl kan ngeihmi a tlawm tuk rih . Baho in hun tlaihmi (Centralization) lawng kan si rih caah ramkulh Cozah nih nawl a ngeih mi le attuan khawhmi atlawm tuk rih. Kanmah Chin mipi hrimhrim hi hmuhton (experience) kan ngei rih lo. Chin miphun caah Chunmang le, hruaithiam nak nalei zong tampi kan herh rih.
- Paletwa kong ah na riantuannak kan rak theih lengmang. Paletwa hi kan Chin miphun ca ah zeitluk in dah a biapit tiah na ruah?
Dr. Sasa : Chin State kan zoh ahcun Paletwa hi a poimawh bikmi asi. India nih Nichuahlei Zohnak Policy (Look East Policy) a ngeih ca ah; Paletwa hi Vawleicung Seaport zong a um lai. Paletwah hi Chin State caah cun Chawlehnak Hmunpi (Economic Zone) tha bikmi asilai. India nih a ttuan cuahmah mi Kaladan Project khi, kanmah Chin mipi caah sumdawng (Business) caah a thabik asi lai.Vawlei tualphah (Geography) kan zoh ahcun Paletwa hi hmunhma thabik asi. Rakhine Ramkulh kan zoh ahcun Tuluk lei ca zong ah hmunhma tthabik asi, Caansau caah Paletwa cu Ti in kal nak lam, tlang in kalnak lam lawng siloin Vanlawng in kal khawh nak zong aherh. Paletwah hi Chin State caah cun hmailei ah Abiapi bakmi Chawlehnak (Special Economic zone) asi lai. Hmunhma thabik kan ngeihchun mi asi. Tuluk, India, Bangaladesh ramthum ah hmai lei Chin State nih kan serchuah khawh mi thil (Coffee le adang dang ) lei kan zuar nak lam zong asi lai ca ah kan caah Market thabik zong asilai.
- Chin miphun lungrualnak hi chim lengmang asi. Miphun lungrualnak ca ah zei hna khi dah an biapi ngai ko tiah na ruah hna?
Dr. Sasa : Chin kan si timi hmel (Identity) hi abiapi bik mi asi. Hi ahhin Chinism mindset (we are one in Chin) Boby pakhat kan si timi kan ngeih a herh. Pahnihnak ah cun – hruainak (Leadership) hi asi. Hruainak timi nih kan nih Miphun cu miphun tteng tampi (multi-tribal group ) kan si timi hi kan pom hrim a hau. Phun pakhat nih pakhat kha upat a hau. Pangpardum pakhat chung ah pangpar (flower) aphunphun kan si caah, Chin hruaitu pawl nih kan si ning kha ttha tein kan chohlan khawh le pom khawh ahau ngai.
Tlangholh (common language) hi kan buaipi bik awk asi lo i- kan tthancho duh taktak ahcun Mirang ca hi kan thiam dih ahau. Tlangholh kan ngeih lo ruangah pakat le pakat kan i chawn kho tilo i kan lung a rual kho tilo, Tahchunhnak ah Mara le Matu kan ichawnh khawh lo caah kan lungzong ihmuh khawh asi ti lo .Tlangholh ca ah Mirang holh hi kan thiam dih ahcun kan miphun caah thanchonak taktak a silai. Chin State ahhin leitang thilchuak tam kan ngeih lo caah minung (Human Resource) kan ngeih a hau. Singapore ah cun minung mansung a ngeih caah tampi an tthangcho. Singapore le Hongkong bantuk in Mirang ca hi kan thiam dih a hau. An mah khi khua pakhat an si i ram pakhat zong an si fawn. Mirang holh an thiam dih. Cu nih cun minung mansung zong achuahter hna.
Theihternak: Dr. Sasa hi 2020 Thimnak ah Chin ramkulh NLD Party teinak hmuhnak ding ca ah Komiti chungtel a si_Editor.
